از لحاظ حقوقی، فقط شخص میتواند صاحب حق و تکلیف گردد یا به عبارت دیگر فقط اشخاص می توانند طرف حق باشند. دریک تقسیم بندی سنتی اشخاص به٢دسته تقسیم میشوند:
١.اشخاص حقیقی یا اشخاص طبیعی: که همان افراد انسانی راشامل می شوند که می توانند صاحب حق وتکلیف شوند. شخص طبیعی یا فرد، انسانی دارای وجودی است که محدود به دو حد تولد ومرگ است. ممکن است حیات انسان به غیبت طولانی مشکوک باشد؛ در این صورت، شخص را غایب مفقودالاثر گویند وقانون گذاربرای امور مالی و غیرمالی غایب مفقودالاثر احکام خاصی مقرر داشته است.
٢.اشخاص حقوقی: این اشخاص درمقابل اشخاص حقیقی قرارمی گیرند واین اشخاص، موجودات اعتباری هستند، لذا تا زمانی که قانون این شناسایی را انجام نداده است، شخصیت حقوقی به وجود نمی آید. شخص حقوقی عبارت است از دسته ای از افراد که دارای منافع مشترک هستند یا پاره ای از اموال که به هدف خاصی اختصاص داده شده اند و قانون آنها را طرف حق میشناسد وبرای آنها شخصیت مستقلی قائل است، مانند دولت، شهرداری، دانشگاه آزاد، شرکتهای تجاری، انجمنها و موقوفات. ازاین تعریف یکی ازعمده تفاوت های شخص حقوقی وشخص حقیقی معلوم می گردد. چرا که شخص حقیقی به محض تولد وحتی جنین به شرطی که زنده متولد شود، متمتع ازحقوق مدنی است وهیچکس چه شخصاً، چه توسط قرارداد و چه قانون نمی تواند این حق را ازشخص حقیقی بگیرد و متمتع شدن ازحقوق مدنی نیازبه شناسایی قانون ندارد هرچند قانون یا قرارداد جزئا میتواند این شخص را ازإعمال ویا بعضا ازدارا شدن حقوق مدنی ممنوع کند ولی درهرحال این موارد جنبه استثنایی دارند درحالی که شخص حقوقی برای اینکه بتواند ازحقوق مدنی متمتع شود نیازبه شناسایی قانون دارد. درهمین راستا درمورد شخص حقیقی اصطلاحاتی هست که باید تعریف شود:
١.شخص: شخص موجودی است که دارای حق وتکلیف است، شخص دارای زندگی حقوقی است ومیتواند دراین زمینه باِ أعمال حقوقی وانجام دادنِ تکالیف خودنقش ایفا کند.
٢.شخصیت: ازنظرحقوقی عبارت است ازوصف وشایستگی شخص برای این که دارای حق وتکلیف باشد.حقوق مربوط به شخصیت، شامل حقوق تمامیت جسمی و حقوق تمامیت روحی میشود.
٣.وضعیت: وضع حقوقی شخص وموقعیت اونسبت به حقوقی است که میتواند درجامعه داشته باشد. مقصود از وضعیت ِ مدنی مجموعه اوصافی است که جزء شخصیت هستند و قابل مبادله و تقویم به پول نمیباشند – اوصافی که قانون مدنی مورد توجّه قرار داده آثاری رابرآنها مترتب مینماید . به استثنای وصفی که اصطلاحا ًاهلیت نامیده میشود؛بنابراین وضعیت شامل اوصافی است که منشأ حقوق وتکالیف غیرمالی است مانند سن و جنس و وضع خانوادگی از قبیل ازدواج، طلاق و قَرابَت. ۴.اهلیت: اهلیت به دو مورد تقسیم می شود؛ اهلیت تمتع که تعریف آن، توانایی وِشایستگی ِ قانونی شخص برای داراشدن حق است و اهلیت استیفاء، توانایی وشایستگی ِ قانونی شخص برای اجرای حق است.اهلیت نتیجۀ وضعیت است.
پادکست حقوق مدنی